เข้าใจเด็กวัยประถม ช่วงวัยเปลี่ยนผ่าน (Transition)
ช่วงวัยประถมต้นเป็นช่วงที่เด็กเผชิญภาวะการเปลี่ยนผ่านจากปฐมวัยไปสู่ประถมศึกษา ซึ่งพ่อแม่และครูยังต้องใส่ใจพัฒนาเรื่องพัฒนาการ 4 ด้านต่อไป ไม่ใช่สอนเด็กให้นั่งเรียนอ่านเขียนอย่างเดียว พออยู่ชั้นป.4 – ป.6 หรือประถมปลาย เข้าสู่วัย Preteen ก็เป็นช่วงเปลี่ยนผ่านอีกช่วงหนึ่ง ผู้ใหญ่ต้องเปลี่ยนวิธีพัฒนาเด็ก จะใช้วิธีการดูแลพัฒนาเด็กเหมือนเมื่อเด็กยังอยู่ชั้นประถมต้นไม่ได้ การเปลี่ยนผ่านของช่วงวัยที่ไม่เหมือนกันนี้คือสิ่งที่พ่อแม่และครูต้องคำนึงถึงด้วย
ในด้านพัฒนาการ เด็กปฐมวัยยึดตัวเองเป็นศูนย์กลาง (Self-Centered) เมื่อเข้าสู่วัยประถมจึงจะเห็นความสำคัญของสังคม การอยู่ร่วมกับคนอื่น ในชั้นป.4 – ป.6 เพื่อนมีบทบาทมากขึ้น จากเดิมที่ครูเป็นผู้ที่มีบทบาทต่อเด็กมาก ช่วงนี้เริ่มสอนยาก เป็นช่วงที่จะเข้าสู่วัยรุ่น เพราะฉะนั้นในชั้นประถม พ่อแม่และครูต้องเน้นหล่อหลอมเรื่องการเข้าสังคมให้พร้อมก่อนที่จะไปเป็นวัยรุ่น
ในทางปฏิบัติ ผู้ปกครองและครูส่วนใหญ่ไม่เข้าใจเรื่องนี้ ยังเน้นการพัฒนาด้านสติปัญญา ประเมินเด็กเรื่องสติปัญญามากเกินไป ไม่ได้ให้ความสำคัญกับการพัฒนาและประเมินเรื่องอารมณ์ สังคม หรือแม้แต่พัฒนาการทางด้านร่างกาย เพราะเห็นว่าเด็กโตแล้ว
ตามธรรมชาติพัฒนาการของเด็กประถม เป็นวัยที่ขยันขันแข็ง กระตือรือล้น อยากรู้อยากเห็น แต่ถ้าไม่ได้มีโอกาสพัฒนาให้รอบด้าน และผู้ใหญ่คอยชี้แต่ด้านด้อย แทนที่เด็กจะได้พัฒนาการด้านบวก เด็กจะกลายเป็นคนที่รู้สึกว่าตัวเองมีแต่ข้อด้อย Self Esteem ไม่แข็งแรง พัฒนาการไม่ก้าวหน้า
สิ่งสำคัญที่ครูควรทำ คือทำให้เด็กวัยนี้เข้าใจเด็กคนอื่นที่ต่างจากตัวเอง และทำให้เด็กที่รู้สึกว่าตัวเองต่างจากคนอื่น กล้าแสดงความต่างโดยไม่รู้สึกว่าตัวเองมีปมด้อย เพื่อให้เด็กมี Self (ตัวตน) ที่แข็งแรง สัมพันธภาพระหว่างครูกับนักเรียนก็ต้องดี เพราะสัมพันธภาพที่ดีจะนำมาซึ่งความเคารพกันและกัน อันเป็นพื้นฐานนำไปสู่ความมั่นคงในอารมณ์ ความมั่นใจในตัวเอง ทำให้ Self และทักษะสมอง EF ของเด็กพัฒนาไปได้ดี
เราจะต้องพัฒนาเด็กให้รอบด้าน คนที่มีคุณภาพควรต้อง “เต็ม” ทั้งกาย ใจ สติปัญญาไปด้วยกัน พ่อแม่และครูคือคนสำคัญที่จะทำให้เด็กเกิดคุณลักษณะของการเป็นพลเมืองที่เข้มแข็ง โดยเข้าใจถึงพัฒนาการของเด็กทั้งในเรื่องการพัฒนา Self (ตัวตน) เรื่องทักษะสมอง EF และ พัฒนาการทั้ง 4 ด้าน กาย ใจ อารมณ์-สังคม สติปัญญา
ความรู้ชุด “ดูแลเด็กยุคโควิด” โดย สถาบัน RLG (รักลูก เลิร์นนิ่ง กรุ๊ป)
ปรารถนา หาญเมธี เขียน
ผาณิต บุญมาก เรียบเรียง
ภาวนา อร่ามฤทธิ์ บรรณาธิการ
